Cẩm nang “Pedal” #01: Overdrive - Những điều bạn cần biết khi bắt đầu

“Overdrive” là một thuật ngữ bao hàm nhiều thứ khác nhau với những đặc trưng khác nhau về chất âm, vì thế “Overdrive” thường được chia thành nhiều loại.

Do đó, nếu bạn đang bắt đầu tìm cho mình một mẫu overdrive phù hợp với mình nhất thì đây là bài viết dành cho bạn. Trước hết, có một quan điểm mà Tone Lab muốn làm rõ với tất cả các bạn là “không có overdrive pedal nào được coi là hay nhất cả”.

Điều bạn thực sự cần tìm là một overdrive pedal phù hợp với đôi tai, hệ thống loa/amp của bạn, phong cách và “gu” của bạn. Có thể một số pedal overdrive sẽ phù hợp hơn với từng dự án hoặc bài hát cụ thể – mặc dù rất có thể phần lớn khán giả của bạn sẽ không nhận ra sự khác biệt khi bạn thay đổi chúng trong một buổi biểu diễn trực tiếp.

CÁCH HOẠT ĐỘNG VÀ PHÂN LOẠI

Nôm na, bạn có thể hiểu đơn giản những chiếc Overdrive pedal này sẽ giả lập lại chiếc amp khi được dùng ở mức volume/gain cao, khi đó tín hiệu đi qua chiếc amp sẽ bị “biến dạng” (hay còn gọi là distort).

Những loại Overdrive pedal “cổ điển” được tạo ra để tái tạo hiệu ứng “break-up” này mà không cố gắng làm giống một ampli cụ thể nào. Ngược lại, nhiều pedal mới hơn lại chỉ ra rõ ràng việc tái tạo lại chất âm của những chiếc ampli nổi tiếng. Những loại Overdrive pedal này còn được gọi là “amp-in-a-box”.

CLASSIC OVERDRIVES

TUBE SCREAMER PEDALS

Những chiếc Tube Screamer đầu tiên được Ibanez ra mắt vào cuối những năm 70 để cạnh tranh với những pedal overdrive và distortion nhỏ gọn đầu tiên của BOSS và MXR. Tuy nhiên, chất âm của nó lại khác biệt hoàn toàn so với các OD pedal khác, và từ “tube” trong tên gọi không hề xuất hiện một cách ngẫu nhiên. Tube Screamer được thiết kế để mô phỏng phản ứng của tube amp, với một chút boost tín hiệu ở phần mid-range và cắt bớt tín hiệu ở phần low-end giúp tiếng guitar của bạn nổi bật ngay cả trong bản phối hoặc trong lúc biểu diễn. Không cần phải nói, các tay guitar vô cùng YÊU THÍCH điều đó!

Những nghệ sĩ sử dụng TUBE SCREAMER PEDAL có thể kể đến như Stevie Ray Vaughan, John Mayer, Gary Moore, Eric Johnson, …

Bạn có thể lựa chọn những mẫu TS nguyên bản như TS9, TS808 đến từ Ibanez. Hoặc bạn có thể thử qua những những clones/variants của TUBE SCREAMER như EQD Plumes, JHS Bonsai, Keeley Noble Screamer, …

BLUE BREAKER-STYLE PEDALS

Thuật ngữ “Blue Breaker” được bắt đầu từ một pedal được Marshall phát hành trong một khoảng thời gian ngắn vào đầu những năm 90, lấy cảm hứng từ tone của Eric Clapton trong lúc ông còn là thành viên của ban nhạc John Mayall and the Bluesbreakers, khi Eric cắm một cây Les Paul vào chiếc combo amp Marshall JTM 2x12. Dù vậy, những chiếc pedal này không thật sự bán được như kỳ vọng và nhanh chóng bị discontinued sau đó. Nhưng sau đó chiếc pedal này lại được hype trở lại nhờ vào John Mayer khi anh phát hành album Continuum, giá của chiếc pedal này trở lên đắt không tưởng. Nói về chất âm của Blue Breaker, chúng ta có thể dùng từ “transparent” và “dynamic”, khi chiếc pedal này không làm thay đổi chất âm của chiếc amp, tuy là overdrive nhưng những chiếc pedal này vẫn làm cho tiếng guitar rõ mà không làm nhòe đi như những hệ khác làm cho tiếng guitar trở nên mượt hơn đồng thời chú trọng độ rộng vào dãy dynamic.

Những nghệ sĩ sử dụng BLUE BREAKER-STYLE PEDAL có thể kể đến như John Mayer, Chrish Buck, Eric Clapton, …

Những mẫu pedal theo BLUE BREAKER-STYLE tiêu biểu mà bạn có thể đã thấy qua như Marshall BlackBox Bluebreaker, AnalogMan King of Tone, AnalogMan Prince of Tone, … Tuy nhiên có những phiên bản khác dễ tiếp cận hơn như JHS Morning Glory, MXR Custom Shop Duke of Tone, Keeley Blues Disorder, … nếu bạn hứng thú với kiểu overdrive này.

BLUES DRIVER-STYLE PEDALS

Được ra mắt vào năm 1995, Boss BD-2 Blues Driver là một chiếc pedal có giá cả rất dễ tiếp cận, với phần mạch transistor sử dụng FET để tạo ra tín hiệu overdrive. Chất âm của loại overdrive này vẫn sẽ giữ được chất âm của chiếc amp, điểm khác biệt của BD-2 so với những loại “transparent” overdrive khác đó là khi đặt mức setting gain cao, BD-2 có thể đẩy tín hiệu lên mức distortion. Do mức giá phải chăng, các phiên bản clone của BD-2 hầu hết đều là những phiên bản cải tiến so với bản gốc.

Những nghệ sĩ sử dụng BLUES DRIVER-STYLE như Billie Joe Armstrong, Tom Morello, Prince, Andy Timmons, …

Những mẫu pedal BLUES DRIVER-STYLE tất nhiên không thể bỏ qua mẫu Boss BD-2 nguyên gốc với mức giá rất dễ tiếp cận, ngoài ra sẽ có những phiên bản mod của nhà Keeley, JHS, AnalogMan. Tiếp theo đó là những phiên bản có nhiều cải tiến hơn như Keeley Super Phat Mod, Boss/JHS Angry Driver, …

KLON CENTAUR-STYLE PEDALS

Một trong những guitar pedal huyền thoại (và đắt - tất nhiên rồi) nhất mọi thời đại, bạn đôi khi có thể tìm thấy Klon Centaur nguyên bản được bán trên Reverb với giá loanh quanh 9.000 USD. Một chút về lịch sử, vào cuối những năm 80, Bill Finnegan thường biểu diễn tại các quán bar và câu lạc bộ ở Boston. Khi biển diễn ở những sân khấu nhỏ, ông thường bị yêu cầu phải giảm âm lượng của chiếc ampli, điều đó khiến cho tiếng guitar khi cắm vào chiếc ampli bị mất đi “harmonic overtones” - nôm na là khi chiếc ampli được dùng ở mức gain cao, tín hiệu sẽ bị biến dạng và đồng thời nó cũng sẽ tạo ra những tần số khác hoặc “harmonic” dựa trên những note mà người chơi đánh, những tần số cộng thêm này sẽ tạo cho tiếng guitar thêm độ mượt, ấm và có chiều sâu hơn. Để khắc phục điều đó, Ông có thử qua những chiếc TS9 để tái tạo lại chất âm của những chiếc tube ampli được dùng ở công suất cao. Tuy nhiên, ông đã từng chia sẻ với Premier Guitar (2014): “TS9 làm tiếng guitar bị nén đi rất nhiều tín hiệu gốc, cách chiếc pedal này boost mạnh tín hiệu phần mid-range và giảm đi âm lượng tín hiệu của phần low-end khiến tôi cảm thấy không thích”. Chính vì thế, ông đã phát triển một loại overdrive khác hoàn toàn so với TUBE SCREAMER. Năm 1994, ông ra mắt Klon Centaur Professional Overdrive và ngay lập tức nhận được nhiều lời khen ngợi. Về chất âm của hệ Klon Centaur, nó vẫn là một chiếc “transparent” overdrive với chất âm ấm và tự nhiên, độ rộng của dãy dynamic cao và một chút boost nhẹ ở phần mid-range, và tất nhiên vẫn sẽ giữ được “harmonic richness” của những amp khi sử dụng công suất cao - điều mà Bill hướng tới khi phát triển chiếc pedal này.

Những nghệ sĩ sử dụng KLON CENTAUR-STYLE như John Mayer, Joe Bonamassa, Jeff Beck, …

KLON CENTAUR-STYLE PEDAL với mức giá dễ tiếp cận mà bạn có thể thử qua như EHX Soul Food, Wampler Tumnus và Tumnus Deluxe, JHS Notaklon (một chiếc pedal mà bạn có thể tự tay lắp đặt), MXR Sugar Drive, Way Huge Conspiracy Theory, …

OTHER POPULAR OVERDRIVE PEDALS

Những chiếc pedal này không nằm trong những hệ trên nhưng thành thật mà nói, những chiếc overdrive pedal này có chất lượng cực kỳ tốt và được sử dụng rất phổ biến trên toàn thế giới.

Có thể kể đến như huyền thoại Nobles ODR-1 (vừa được ra mắt 2 phiên bản mới đó là ODR-1X và ODR Mini2), BOSS SD-1 Super OverDrive, Fulltone OCD V4, Vemuram Jan Ray, MXR Custom Shop Timmy OD, JHS Hard Drive …

AMP-IN-A-BOX

PLEXI-STYLE OVERDRIVE PEDALS

Để cho những người mới tham gia bộ môn pedal này dễ hiểu, cụm từ “Plexi” có thể hiểu nôm na là những chiếc Marshall ampli cổ điển được sản xuất vào những năm 60 ở Anh Quốc, đặc biệt là những chiếc Marshall Super Lead. Tên gọi “Plexi” bắt nguồn từ thực tế là các bảng điều khiển phía trước và sau của những ampli này được làm từ chất liệu acrylic, thường được gọi là plexiglass – và “Plexi” rõ ràng là một cách viết tắt của tên này. Để chính xác hơn, Plexiglass thực ra là tên của một nhà sản xuất acrylic, nhưng nó đã trở nên phổ biến đến mức tên thương hiệu này trở thành một thuật ngữ chung cho chất liệu này. Nói về chất âm, vì được làm giống như những chiếc ampli của Marshall sẽ có nhiều gain, sáng, dày và cực kỳ rõ punchy ở phần mid-range nhưng vẫn giữ được độ tự nhiên mà không bị nén quá nhiều.

Những nghệ sĩ sử dụng PLEXI-STYLE có thể kể đến như Jimi Hendrix, Jimmy Page, Eddie Van Halen, Angus Young, …

Những mẫu PLEXI-STYLE PEDAL được rất nhiều người sử dụng ở Việt Nam như: Friedman BE-OD và BE-OD Deluxe. Ngoài ra bạn có thể xem qua những chiếc pedal khác cũng rất hay như Friedman Dirty Shirley, Keeley El Rey Dorado, JHS Angry Charlie V4, Wampler Plexi Drive Deluxe và Plexi Drive Mini, UAFX Lion, …

TWEED-STYLE OVERDRIVE PEDALS

Cũng giống như “Plexi”, cụm từ “Tweed” được dùng để đại diện cho những chiếc combo ampli của Fender được sản xuất từ những năm 1948 đến 1960. Điểm chung của những chiếc ampli này là lớp vải tuýt (Tweed) được bọc quanh những chiếc amp. Mặc dù có rất nhiều dòng ampli khác nhau của Fender được bọc trong chất liệu Tweed này nhưng chiếc ampli thường được lấy cảm hứng nhiều nhất là chiếc Fender Bassman và Twin Reverb. Có một sự thật thú vị về chiếc Fender Bassman, ban đầu Leo Fender phát triển ra chiếc ampli này hoàn toàn dành cho bass nhưng vô tình lại trở thành một chiếc ampli vô cùng iconic trong lịch sử nhạc rock. Đây cũng là chiếc ampli đã truyền cảm hứng cho Jim Marshall tạo ra chiếc ampli đầu tiên của mình - Marshall JTM45 vào đầu những năm 60. Nói về chất âm của những chiếc overdrive pedal hệ này, bạn sẽ có một tone đàn vô cùng clean, cân bằng và ngọt khi tín hiệu được đẩy lên mức gain cao.

Những nghệ sĩ sử dụng TWEED-STYLE như Eric Clapton, Keith Richards, Neil Young, …

Những chiếc TWEED-STYLE OVERDRIVE PEDALS mà bạn có thể xem thử qua như UAFX Woodrow, Way Huge Red Llama MKIII, …

VOX-STYLE OVERDRIVE PEDALS

Tất nhiên rồi, khi nhắc đến Vox thì chắc hẳn ai cũng nghĩ đến những chiếc ampli huyền thoại trong lịch sử Rock n’ Roll, Vox AC15 và Vox AC30. Những chiếc ampli này của nhà Vox thường được biết đến với tiếng clean rõ và chắc ở phần low-mids, khi đẩy lên mức gain cao hơn tín hiệu sẽ bị biến dạng cho ra chất âm overdrive sáng và giòn.

Những nghệ sĩ sử dụng VOX-STYLE có những huyền thoại như The Beatles, Brian May, The Edge, Jonny Greenwood, …

VOX-STYLE OVERDRIVE PEDALS tiêu biểu mà bạn có thể cân nhắc qua như UAFX Ruby, Wampler Thirty Something, Voodoo Lab Sparkle Drive Mod …

DUMBLE-STYLE OVERDRIVE PEDALS

“Holy grail” của thế giới ampli, một trong những chiếc boutique ampli nhất mà bạn có thể tìm thấy. Được Alexander “Howard” Dumble phát triển và chế tạo vào thập niên 60 và 70. Những chiếc ampli này được làm thủ công hoàn toàn bằng tay và được tinh chỉnh đặc biệt cho từng tay guitar khác nhau để cho ra chất âm phù hợp với lối chơi của họ nhất. Những model huyền thoại có thể kể tới như Dumble Overdrive Special và Dumble Steel String Singer. Vì mỗi chiếc ampli đều được tinh chỉnh đặc biệt nên ông Dumble thường phủ lên mạch của những chiếc ampli một lớp keo dày để tránh tình trạng làm nhái. Chính vì thế mà giá của những chiếc Dumble ampli có thể lên đến hàng trăm nghìn dollar. Chất âm overdrive của hệ Dumble sẽ giả lập theo Dumble Overdrive Special sẽ cho một chất âm overdrive creamy nhưng vẫn giữ được sự rõ ràng, mượt, dãy dynamic rộng và khả năng phản hồi tuyệt vời. Trong khi đó tiếng clean sáng và có chiều sâu, hay nhiều người còn gọi là “3D” clean tone được giả lập theo Steel String Singer.

Những nghệ sĩ đã sử dụng qua DUMBLE-STYLE như Robben Ford, Steve Ray Vaughan, John Mayer, …

DUMBLE-STYLE OVERDRIVE PEDALS tiêu biểu như UAFX Enigmatic, Connerstone Galio, Hermida Audio Zendrive và Zendrive 2. Với mức giá phải chăng hơn, chúng ta có JHS Moonshine V2, Wampler Euphoria V2, ...

OTHER AMP-IN-A-BOX PEDALS

Ngoài những chiếc amp-in-a-box được nêu dựa ở trên, ta còn có thể thấy những chiếc pedal dựa trên những chiếc amp cụ thể như: UAFX Dream 65 và Wampler Black '65 dựa trên Fender Deluxe Reverb, MXR EVH 5150 dựa trên Blue channel của EVH 5150 III, UAFX Anti dựa trên Peavey 5150, EQD Acapulco Gold V2 dựa trên Sunn Model T, UAFX Knuckles dựa trên Mesa Boogie Rev F, …

Ngoài ra có những hãng ampli nổi tiếng tự tay làm những chiếc amp-in-a-box pedal để tái tạo lại chính xác những chiếc ampli của họ cho những người chơi có nhu cầu như Soldano SLO, Diezel VH4-2, Orange Terror Stamp, Bogner Ecstasy Mini, Mesa Boogie Flux-Five, Revv G Series, …

TỔNG KẾT

Hy vọng rằng bài viết này đã cung cấp cho bạn một cái nhìn toàn diện về các loại overdrive pedal. Mỗi loại đều mang đến một sắc thái và chất âm riêng biệt, phù hợp với các phong cách và sở thích khác nhau của từng người chơi. Điều quan trọng là tìm ra chiếc pedal phù hợp nhất với “gu” của bạn, giúp bạn bộc lộ phong cách cá nhân và tạo nên dấu ấn riêng biệt trong âm nhạc của mình.

Chúc bạn sẽ mau chóng tìm thấy chiếc pedal “chân ái” của mình nhé!