Metallica luôn là một trong những tượng đài bất diệt khi nhắc đến rock và metal - không chỉ vì âm nhạc, mà còn bởi những biểu tượng văn hóa, định nghĩa thế nào là một “rocker” thực thụ. Một hình ảnh vô cùng kinh điển là những chiếc tube amp phía sau lưng James Hetfield và Kirk Hammett mỗi khi ban nhạc biểu diễn trên sân khấu - được xem như biểu tượng không thể tách rời của những ban nhạc old-school như Metallica.

Thế nhưng nếu bạn để ý các tour diễn nhiều năm gần đây của họ, sẽ thấy một điều khá thú vị: tube amp đã biến mất hoàn toàn khỏi sân khấu của Metallica. Không còn những “Wall-of-Amps” cao như núi, không còn tiếng đàn dữ dội phả ra từ sau lưng - thay vào đó là những setup sân khấu gọn gàng, sạch sẽ, và… gần như không thấy amp đâu cả.

Và một khi đã để ý đến, nhiều người không thể thoát khỏi suy nghĩ như: điều gì khiến Metallica từ bỏ một phần biểu tượng lớn như vậy khỏi các sân khấu của ban nhạc?

Điều gì khiến Metallica loại bỏ Tube Amp trên sân khấu?

Trên thực tế, sự thay đổi này đã diễn ra trong một khoảng thời gian dài, mọi chuyện bắt đầu từ năm 2013 sau một show diễn đặc biệt mà điều kiện sân khấu khi đó không cho phép sử dụng các loại loa công suất lớn như bình thường.

Chad Zaemisch - guitar tech của James Hetfield đã tiết lộ khoảnh khắc “lịch sử” khiến Metallica phải thay đổi hoàn toàn hệ thống live amp của họ (nguồn: Guitar.com) 

Trong concert Freeze ‘Em All của Metallica tại Antarctica vào năm 2013, để đảm bảo tiêu chuẩn môi trường của khu vực, ban tổ chức không cho phép bất kỳ dạng "ô nhiễm tiếng ồn" nào tại khu vực đó, đồng nghĩa với việc không thể dùng speakers hay amplifiers truyền thống.

Giải pháp duy nhất của họ lúc đó là dùng amp modeler - những thiết bị mô phỏng âm thanh ampli/loa bằng kỹ thuật số. Hay người Việt Nam chúng ta còn gọi với cái tên dân dã: phơ! Cụ thể, tiếng đàn của Metallica được xử lý thông qua Fractal Axe-FX, phát âm ra từ một chiếc cabinet (được đặt trong thùng cách âm), từ đó toàn bộ âm thanh của ban nhạc sẽ được truyền đến khán giả thông qua tai nghe. Về cơ bản, đây gần như là một concert "kín tiếng", chỉ có người ở trong mới nghe và cảm nhận được sức nóng của âm nhạc!

Vì lý do môi trường, họ không muốn bất kỳ âm thanh lớn nào vang ra ngoài, may mắn là Matt Picone từ Fractal Audio đã hỗ trợ chúng tôi và dựng toàn bộ hệ thống âm thanh cho cả ban nhạc. Ban đầu thì đúng là phải học lại từ con số 0, cả ekip lẫn ban nhạc. Nhưng khi vượt qua được giai đoạn đó, mọi người bắt đầu nhận ra đây là lựa chọn rất tiện lợi. 

Chính Kirk Hammett trong một buổi phỏng vấn với Rick Beato đã chia sẻ lý do anh và James Hetfield vô cùng yêu thích digital modeler khi diễn live:

Tôi từng phát điên mỗi lần đi tour, vì mỗi đêm lên sân khấu, chiếc amp lại cho ra một chất âm khác nhau. Có quá nhiều yếu tố ảnh hưởng tới những chiếc tube amp này: từ vị trí đặt mic, quá trình vận chuyển khiến amp bị xóc, thay đổi nhiệt độ, độ ẩm từ môi trường,…

Kirk Hammett cũng bày tỏ chân thật rằng anh từng nghĩ những món đồ digital chỉ là xu hướng nhất thời và không phải một khoản đầu tư đáng tin cậy về lâu dài. Nhưng cuối cùng, Kirk cũng đã cho chúng một cơ hội.

Sau khi được người ta giải thích rằng amp modeler làm được những gì, tôi nghĩ: ‘Ok, thử xem sao’. Lúc đó chúng tôi vừa thu xong album Hardwired… To Self-Destruct. Hệ thống amp trong studio vẫn còn nguyên. Thế là tôi, Justin (guitar tech) và producer Greg Fidelman vào studio, lần lượt test từng mẫu amp, speaker, chọn ra những cái hay nhất. Chúng tôi blend 2–3 loại amp để tạo ra thứ âm sắc hoàn chỉnh nhất rồi mô phỏng bằng Fractal. Điều khiến tôi bất ngờ là chất âm chuẩn studio-quality đó được Fractal tái hiện hoàn hảo. Điều này cực kỳ khó, vì bình thường bạn phải blend cả chục chiếc amp mới ra được một tone ưng ý. Tất nhiên không ai làm được điều đó khi đi tour cả. Nhưng với Fractal thì hoàn toàn có thể. Và ngay lúc đó, James và tôi hiểu rằng đây chính là thứ mình tìm kiếm suốt bao năm.

Không chỉ vì vấn đề âm thanh

Từ sự kiện tại Antarctica, Metallica dần chuyển sang sử dụng amp modeler cho các tour diễn, không chỉ vì chất lượng âm thanh tuyệt vời, mà còn vì khả năng linh hoạt trong thiết kế sân khấu.

Zaemisch giải thích thêm:

Khi không còn dàn amp khổng lồ phía sau, đội ngũ thiết kế sân khấu nhận ra họ có vô số không gian để thoải mái sáng tạo. Thời nay khán giả thích những trải nghiệm sân khấu thiết thực và ấn tượng hơn, họ không muốn nhìn một ban nhạc đứng biểu diễn trước dàn loa một cách đơn thuần nữa. Với dàn amp được loại bỏ, chúng tôi có thể dựng màn hình LED, thêm các hiệu ứng sân khấu và rất nhiều thứ trước đây không làm được.

Điểm dễ thấy nhất chính là sân khấu tròn "Snakepit" của M72 World Tour - điều sẽ khó mà làm được nếu vẫn còn dàn amp khổng lồ trên sân khấu. “Snakepit” là tên Metallica đặt cho khu vực sân khấu đặc biệt dành cho một nhóm fan đứng ngay giữa khu vực ban nhạc biểu diễn. Thay vì đứng phía trước sân khấu như cách truyền thống, fan được bao quanh bởi sân khấu hình tròn với Metallica biểu diễn xung quanh họ.

Tube Amp vẫn luôn ở đó

Dù Metallica gần như đã hoàn toàn chuyển sang sử dụng modeler khi diễn live, Kirk Hammett khẳng định tube amp vẫn là lựa chọn số một khi thu âm - đó là thứ âm thanh và cảm giác không thể bị thay thế.

Tôi yêu amp, yêu những chiếc tube. Tôi luôn nghiêng về amp và speaker. Tôi thích cái cảm giác luồng không khí bị đẩy vào lưng mình khi ampli gầm lên - đó là thứ rung cảm ‘nguyên thủy’ mà amplifier mang lại. Fractal cho tôi vài phần của cảm giác đó, nhưng tôi khởi đầu và lớn lên từ những món đồ analog

Anh cũng chia sẻ rằng dù công nghệ ngày càng phát triển, âm thanh digital hiếm khi cho anh cảm giác ‘đủ đầy’ như tube amp mang lại:

Khi vào Logic, tôi có đủ loại sound dựng sẵn, và nhiều cái nghe cực tốt, giống hệt tone của những idol ngày xưa. Nhưng khi playback, dù âm thanh rất ổn, tôi vẫn cảm thấy thiếu thiếu một thứ gì đó mà đến giờ tôi vẫn không thể chỉ ra đó là gì

Kết Luận

Dù Kirk Hammett không thể gọi tên chính xác cảm giác “thiếu thiếu” ấy, nhưng có lẽ chúng ta đều hiểu đó chính là cái hồn, cái “feel” của một chiếc tube amp. Đó là thứ mà dù công nghệ số có phát triển đến đâu, vẫn khó có thể mô phỏng trọn vẹn: chất âm khó nhầm lẫn, độ “thở” của loa, hay cái rung động rất thật khi bạn đứng trước một cabinet đang đẩy không khí vào lưng mình.

Nhưng điều quan trọng nhất mà Metallica đã chứng minh là: digital hay analog không phải cuộc chiến phải chọn một bỏ một. Modeler giúp họ tối ưu sân khấu, tạo độ ổn định tuyệt đối giữa hàng trăm show; Tube Amp thì vẫn là “trái tim” trong phòng thu, nơi cảm xúc và chất liệu âm thanh cần được mài giũa tinh tế nhất. Mỗi thứ đều có giá trị riêng, tồn tại vì những lý do khác nhau.

Với người chơi guitar cũng vậy, chúng ta không cần tự ép mình vào “phe” digital hay analog. Hãy chọn thứ phù hợp với hoàn cảnh, nhu cầu và cảm hứng sáng tạo của chính bạn. Bởi sau tất cả, dù analog hay digital cũng không quan trọng bằng việc nó giúp bạn tạo ra chất âm ưng ý, truyền tải đúng cảm xúc của bản thân qua từng nốt nhạc.